از کارآفرینی انتظار می رود که سوخت موتور توسعه اقتصادی کشورها باشد. حتی برخی از پژوهشگران، کارآفرینی و توسعه اقتصادی را مکمل یکدیگر می­دانند. براساس رویکرد رفتاری، کارآفرینی، ویژگی­هایی دارد که آن را از سایر حوزه­ها متمایز می­­سازد. به زعم کمار و همکارانش، کارآفرینی شش ویژگی دارد:

1. ایده­های نوآور
2. توانایی ایجاد کسب و کار
3. سازماندهی عوامل تولید
4. ظرفیت خطرپذیری
5. فعالیت رهبری و مدیریت
6. رفع شکاف کارکردی

یکی از ویژگی­های کارآفرینی، توانایی ایجاد کسب و کار، آن هم از نوع جدید(ایده­های نوآور) است. کارآفرینی اساساً، فعالیت است چرا که شامل ایجاد و عملیاتی ساختن یک سازمان یا شرکت جدید است. کارآفرینی متمرکز بر تامین نیازهای مشتریان (رفع شکاف کارکردی) از طریق ارائه کالا و یا خدمات جدید در قالب شرکت می­باشد.  علاوه بر این کارآفرینی، همراه با خطرپذیری است. به همین دلیل یکی از ویژگی­های شخصیتی کارآفرینان، خطرپذیری شان است. سرانجام سازماندهی عوامل تولید (به منظور ایجاد ترکیب جدید از منابع موجود) و رهبری کسب و کار از جمله ویژگی­های لاینفک فرآیند کارآفرینی و فعالیت­های کارآفرینانه تلقی می­شود.

در واقع فرآیند کارآفرینی، همراه با رفتارهای رقابتی است که بازار محور بوده و تا حدی اساس استراتژی مزیت جویی رقابتی می­باشد. براساس نظریه مبتنی بر منابع(Resources based view) کارآفرین، فردی است که دارای قابلیت­های ویژه­ای است که مهمترین آنها عبارتند از:

1. قابلیت کارآفرینانه فردی
2. قابلیت کارآفرینانه سازمانی
3. قابلیت کارآفرینانه اجتماعی

مطابق نظریه مبتنی بر منابع، شایستگی­های اساسی، در شرکت بزرگ عامل اصلی رشد و موفقست تلقی می­شود. این شایستگی، بیانگر یادگیری جمعی در سازمان هستند. شایستگی­ها افراد را برای انطباق خودشان یا محیط جهت بهره­برداری از فرصت­های پویای محیطی توانمند می­سازد.

1. قابلیت­های فردی کارآفرینانه

این نوع قابلیت بیانگر توانایی­هایی است که در فرد کارآفرین تبلور یافته است و وابستگیزیادی به تعالی و برتری وی دارد. این نوع قابلیت کارآفرینانه مرتبط با تخصص و تجربیات شخصی در زمینه کسب و کار است. قابلیت به معنی ظرفیت استفاده شده یا توسعه نیافته عمل گرا است. کارآفرینان در سراسر فرآیند راه­اندازی کسب و کار خطرپذیر جدید، یاد می­گیرند. از جمله مفاهیمی که به مفهوم قابلیت کارآفرینانه فردی نزدیک است، ویژگی شخصیتی پیشگامی است. این ویژگی به مفهوم انجام فعالیت­های عملی به منظور تاثیرگذاری در محیط می­باشد. افراد پیشگام فرصت­ها را کنکاش کرده و خلاقیت از خود نشان می­دهندو نتایج برخی از مطالعات نشان می­دهند که بین قصد کارآفرینانه و ویژگی شخصیتی پیشگامی رابطه وجود دارد.در واقع قصد کارآفرینانه اراده اولیه ایجاد سازمان یا شرکت جدید را شکل می­دهد.

علاوه بر ویژگی­های شخصیتی (خطرپذیری) قابلیت­های کارآفرینانه فردی دیگری مانند درک فرصت و خودکارآمدی هم هستند که در برنامه پژوهشی Gem اندازه­گیری می­شوند.  

2- قابلیت کارآفرینانه سازمانی

این نوع قابلیت بیانگر ظرفیت ایجاد و حفظ پویایی­های کارآفرینانه در سراسر سازمان و تشویق یادگیری جمعی در آن می­باشد. همچنین شبکه کارآفرینانه نیز (همانند شبکه مدیریت که توسط بلیک و موتون مطرح شده است.) بیانگر مفهوم قابلیت­های کارآفرینانه سازمانی است. شبکه کارآفرینانه که کوارتکو از آن به عنوان قدرت کارآفرینانه نام می­برد، شامل دو بعد فراوانی کارآفرینی (تعداد رخدادهای کارآفرینانه) و درجه کارآفرینی (پیشگامی، خطرپذیری و نوآوری) است. به این نوع قابلیت کارآفرینانه که منجر به ورود شرکت به کسب و کارهای جدید می­شود، گرایش کارآفرینانه می­گویند.

مفهوم گرایش کارآفرینانه که ابتدا شامل نوآوری، خطرپذیری وپیشگامی بوده است، بعدها توسط لامپکین و دس (1996) توسعه یافت. آنها دو بعد استقلال کاری و رقابت تهاجمی را به مفهوم گرایش کارآفرینانه اضافه کردند. از این رو امروزه گرایش کارآفرینانه به عنوان نماد کارآفرینی سازمانی شامل پنج بعد می­باشد:

1. خطرپذیری
2. پیشگامی
3. نوآوری
4. استقلال کاری
5. رقابت تهاجمی

در نظریه رهبری وضعی کارآفرینانه گرایش کارآفرینانه به عنوان آمادگی سازمان برای کارآفرینی، مبنای انتخاب استراتژی­های رهبری کارآفرینانه می­باشد.

3-قابلیت کارآفرینانه اجتماعی    

سومین نوع قابلیت کارآفرینانه، قابلیت کارآفرینانه اجتماعی است. این نوع قابلیت ریشه در عمیق­ترین لایه­های استعداد کارآفرینانه دارد. منحصر به فرد بودن این قابلیت، نتیجه تاریخ مشترک افراد جامعه است. این امر بیانگر ارتباط شدید بین کارآفرینی و جامعه است. قابلیت کارآفرینانه اجتماعی شامل دو مفهوم فرعی است: حاکمیت کارآفرینانه و ظرافت کارآفرینانه.

حاکمیت کارآفرینانه به معنی پاسخگویی کارآفرینان به سیستم ارزشی جامعه (به عنوان یک کل) است. به عبارت دیگر فرد کارآفرین تا چه اندازه از ارزش­ها و انتظارات جامعه پیروی می­کند. این رویکرد اخلاقی بیانگر چالش کارآفرینان به عنوان ایجاد کنندگان ارزش و رفاه در جامعه است. در این دیدگاه آنها می­بایستی مسئولیت اجتماعی و مسئولیت زیست محیطی خود را به خوبی ایفا نمایند. همه شرکت­ها در توسعه حاکمیت کارآفرینانه باید مشارکت نمایند.

مفهوم دوم در زمینه قابلیت کارآفرینانه اجتماعی، پاسخگویی کارآفرینان به هرنوع تغییرات درمحیط کسب و کار است. این مفهوم بیانگرتوانایی مدیریت موقعیت­های پیچیده و دیالکتیک به شیوه­های خلاق می­باشد. برای مثال، شرکت­های امروزی برای بین المللی شدن با موانع جدی مانند موانع فرهنگی مواجه هستند. غلبه کارآفرینان بر این موانع نیازمند توسعه هوشیاری کارآفرینانه در آنها به عنوان توانایی کسب و پردازش اطلاعات و دانش می­باشد.

براساس کنسرسیوم بین المللی آموزش کارآفرینی (1998) شایستگی یا قابلیت­های کارآفرینانه فردی کارآفرینان عبارتند از :

1. به عنوان اولین و مهمترین شایستگی، توانایی تشخیص و تحلیل فرصت­های بازار (درک فرصت) است.
2. توانایی برقراری ارتباط، شناسایی ذهنی، متقاعد کردن و بحث با مشتریان، رقبا، تامین کنندگان و دیگر سهام داران در محیط کسب و کار است. بنابراین بهتر است نیازها، انتظارات و الزامات آنان درک و تامین گردد.
3.  شبکه سازی توانایی ایجاد ارتباط با افراد کسب و کارهای دیگر و سهام داران به منظور یادگیری متقابل، تعهدات مشترک و دیگر فعالیت­های مشترک با هدف دستیابی به اهداف مشترک.
4. چهارمین شایستگی توانایی ترکیب مهارت­های کلیدی کارآفرینی با توانایی­های اساسی برای مقابله با دنیای کارآفرینی است. کارآفرینان باید بتوانند با ناامنی روزانه، زندگی کنند و حتی در شرایط سخت از زندگی لذت ببرند.

توسعه شایستگی کارآفرینانه و یادگیری سازمانی، مدیریت فرآیند توسعه کسب و کار و شبکه­های سهامداران و داشتن نگرش استراتژیکی انعطاف­پذیر. 

منبع: کتاب شبکه اجتماعی کارآفرینان